Bilgi Edinme Hakkı
2003 tarih ve 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun amacı, demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarına ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir.
Bilgi edinme hakkına ilişkin bir diğer düzenleme, Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik olup bu Yönetmelik, 10.04.2019 tarih ve 30741 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 09.04.2019 tarih ve 864 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca Cumhurbaşkanlığı Yönetmeliği bölümüne eklenmiştir. Bu yönetmeliğe göre kendisinden bilgi istenecek kurumlar şu şekilde sayılmıştır:
• Merkezi idare kapsamındaki kamu idareleri ile bunların bağlı, ilgili veya ilişkili kuruluşları,
• Köyler hariç olmak üzere mahalli idareler ve bunların bağlı ve ilgili kuruluşları ile birlik veya şirketleri,
• T.C. Merkez Bankası, İMKB ve üniversiteler de dâhil olmak üzere kamu tüzel kişiliğini haiz olarak enstitü, teşebbüs, teşekkül, fon ve sair adlarla kurulmuş olan bütün kamu kurum ve kuruluşları,
• Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları.
Yargı mercileri, Bilgi Edinme Kanunu’na dayanarak kendisinden bilgi ve belge istenebilecek kurumlardan değildir.
Bilgi edinme başvurusunu, gerçek ya da tüzel kişiler gerçekleştirebilirler. Bilgi ve belgelerin talebi, uygulama yönetmeliğinde gerçek ve tüzel kişiler için ayrı ayrı olmak üzere örneği verilmiş başvuru formunun doldurularak iletilmesi yoluyla veya ilgili kurum ya da kuruluşun bilgi edinme birimine yapılacak elektronik başvuru ile gerçekleştirilir. Başvurular için herhangi bir başvuru ücreti olmamakla beraber, istenilen bilgi ve belgelerin temini için gerekli ücretler tahsil edilebilir.
Bilgi edinme hakkı kapsamında yapılan başvurular on beş gün içerisinde sonuçlandırılmalıdır. Bu sürenin uzamasını neden olabilecek durumlarda sürenin uzayacağı, on beş günlük süre içerisinde başvuru sahibine bildirilmelidir. Süre keyfi olarak uzatılamayacağı gibi, istenen bilgi veya belgenin, başvurulan kurum ve kuruluş içindeki başka bir birimden sağlanması; başvuru ile ilgili olarak bir başka kurum ve kuruluşun görüşünün alınmasının gerekmesi veya başvuru içeriğinin birden fazla kurum ve kuruluşu ilgilendirmesi durumlarında uzatma söz konusu olabilir.
Bilgi Edinme Hakkının İstisnaları
Bilgi edinme hakkı, Anayasa ile güvence altına alınmış temel haklardan biri olmakla birlikte, bazı hususların bu hak kapsamda değerlendirilmesine Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik ile sınırlamalar getirilmiştir (BEHKUY 27 ila 39. m). Buna göre:
- Devlet sırlarına ilişkin bilgi ve belgeler,
- Ülkenin ekonomik çıkarlarına ilişkin bilgi vebelgeler,
- İstihbarata ilişkin bilgi veya belgeler,
- İdari soruşturmaya ilişkin bilgi veya belgeler,
- Adli soruşturma ve kovuşturmaya ilişkin bilgiveya belgeler,
- Özel hayatın gizliliği,
- Haberleşmenin gizliliği,
- Ticari sırlar,
- Fikir ve sanat eserlerine ilişkin bilgiler,
- Kurum içi düzenlemeler,
- Kurum içi görüş, bilgi notu ve tavsiyeler,
- Tavsiye ve mütalaa talepleri ile yayımlanmış veya kamuya açıklanmış bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakkı kapsamının dışında bırakılmıştır.
Kişinin çalışma hayatını ve mesleki onurunu etkileyecek nitelik taşıyan ve yargı denetimi dışında kalan idari işlemler bilgi edinme kapsamına dâhildir. Ancak bu durum işlemin yargı denetimine açılması sonucunu doğurmaz. Bazı bilgi ve belgelerin açıklanacağı önceden duyurulmuş ancak bunların zamanından önce açıklanmasında kamu yararına aykırı olacak bir durum söz konusu olacak ise bunlar açıklanmaz. Talep edilen bilgi ya da belge, kısmi olarak gizli ya da açıklanması istisna olarak kabul edilen hususlardan birini kapsasa dahi bilgi veya belgenin bütünü erişime kısıtlanamaz. İçerikteki paylaşılabilir kısımlar, başvuru sahiplerinin erişimine açılır. Başvuru sahibinin bilgi edinme isteminin reddedilmesi durumunda, kararın tebliğinden itibaren on beş gün içinde BDDK’ye (Bilgi Edinme Değerlendirme Kuruluna) itiraz etme hakkı vardır. Bu itiraz yazılı olarak yapılır ve kurul, bu konudaki kararını otuz iş günü içinde verir.