Sözleşmeler
Taraflar arasındaki borçların kaynaklarından biri olan sözleşmeler, hukuki sonuç meydana getirmek üzere karşılıklı ve birbirlerine uygun irade beyanlarının uyuşmasıyla kurulmaktadır.
Buna göre birden fazla tarafın, hukuki sonuç meydana getirmek üzere karşılıklı ve birbirlerine uygun irade beyanlarının uyuşmasıyla kurulan hukuki işleme sözleşme adı verilir.
Sözleşme, tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarıyla kurulur. Bu iradenin açıklanması için belirli bir şekil aranmayabilir. Ancak şekil şartı arandığında sözleşmenin şekli; adi yazılı ve resmî şekil olarak sınıflandırılabilir.
Sözleşme özgürlüğü ilkesi; sözleşme yapıp yapmama, sözleşmenin karşı tarafını, koşullarını ve şeklini belirleme, içeriğini düzenleme, değiştirme ve ortadan kaldırma özgürlüğünü kapsar.
Sözleşmeler, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda (TBK) veya diğer kanunlarda düzenlenen ya da kanunda düzenlenmemiş isimsiz sözleşmeler olarak ayrılabilir.
TBK’de yer alan sözleşme tipleri ise şu şekilde sınıflandırılabilir:
- Mülkiyetin devri amacını güden sözleşmeler: Bu kapsamda satış, bağışlama, mal değişimi (trampa) sözleşmeleri
- Kullandırma ve yararlandırma amacını güden sözleşmeler: Bu kapsamda kira, kullanım ödüncü (ariyet), tüketim ödüncü (karz) sözleşmeleri
- İş görme amacını güden sözleşmeler: Bu kapsamda hizmet, eser, vekâlet, yayım, komisyonculuk, simsarlık sözleşmeleri
- Saklama amacını güden sözleşmeler: Bu kapsamda genel saklama sözleşmesi
- Teminat sağlama amacını güden sözleşmeler: Bu kapsamda kefalet sözleşmesi, garanti sözleşmesi
- Sonuçları talih ve tesadüfe bağlı sözleşmeler: Bu kapsamda sigorta sözleşmesi, ölünceye kadar bakma sözleşmesi
- Ortaklık sözleşmeleri: Bu kapsamda adi ortaklık sözleşmesiMülkiyetin Devri Amacını Güden Sözleşmeler
Mülkiyeti devir amacı güden sözleşmeler, taraflardan birinin mülkiyetine sahip olduğu bir eşyanın veya bir hakkın, sözleşmenin karşı tarafına geçirilmesi borcunu yüklendiği sözleşmelerdir.
Satış Sözleşmesi
TBK 207. maddeye göre satış sözleşmesi; satıcının, satılanın zilyetlik ve mülkiyetini alıcıya devretme, alıcının ise buna karşılık bir bedel ödeme borcunu üstlendiği sözleşmedir.
Kullandırma ve Yararlandırma Amacını Güden Sözleşmeler
Bu türden sözleşmelerde, sözleşmenin konusunu oluşturan eşyanın mülkiyeti devredilmez. Ancak sözleşmenin diğer tarafı olan kişiye, bu eşyanın kullanım hakkı malik (eşyanın sahibi) tarafından, bir süreliğine tanınır. Sözleşme sona erdiğinde ise eşya malike iade edilir.
Kira Sözleşmesi
Kira sözleşmesi, TBK’nin 299. maddesinde; kiraya verenin bir şeyin kullanılmasını veya kullanmayla birlikte ondan yararlanılmasını kiracıya bırakmayı, kiracının da buna karşılık kararlaştırılan kira bedelini ödemeyi üstlendiği sözleşme, olarak tanımlanmıştır.
Ürün Kirası Sözleşmesi
Ürün kirası sözleşmesi, TBK’nin 357. maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre ürün kirası; kiraya verenin, kiracıya, ürün veren bir şeyin veya hakkın kullanılmasını ve ürünlerin devşirilmesini bedel karşılığında bırakmayı üstlendiği sözleşmedir. Ürüne katılmalı kira, kira bedelinin devşirilecek ürünün belli bir oranı olarak kararlaştırıldığı ürün kirası türüdür. Bu oran, sözleşmeyle kararlaştırılmamış ise yerel âdete göre belirlenir.
Teminat Sağlama Amacını Güden Sözleşmeler
Teminat sağlama amacını güden sözleşmelerin konusunu; bir borcun ifasının temin edilmesi veya sigorta sözleşmesinde olduğu gibi bir tehlikenin üstlenilmesi oluşturabilir. Teminat sağlama amacı güden sözleşmelerin tipik örneği ise kefalet sözleşmesidir.
Kefalet Sözleşmesi
TBK’nin 581. maddesine göre kefalet sözleşmesi; kefilin, alacaklıya karşı, borçlunun borcunu ifa etmemesinin sonuçlarından, kişisel olarak sorumlu olmayı üstlendiği sözleşmedir. Kefalet sözleşmesinde kefilin borcu, fer’i bir borçtur. Yani asıl borca bağımlıdır.