Noterlik Belgeleri
Noterler, hukuki güvenliği sağlamak ve anlaşmazlıkları önlemek için işlemleri belgelendirme ve kanunlarla verilen başka görevleri yapmakla yükümlüdür.
Noterlik Kanunu Yönetmeliği, 13.07.1976 tarihinde 15645 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Noterlik dairesi, Noterlik Kanunu’nun 40. maddesi uyarınca resmî daire sayılır ve kira sözleşmesi, daire adına noter tarafından yapılır. Noterlik dairesinin her türlü gideri notere ait olup dairede çalışan personel, işe yeter sayıdaki kâtip ve hizmetliden meydana gelir. En az iki kâtip bulunan noterliklerde, bu kişilerden biri daire personelinin şefi olarak görev yapan başkâtiptir.
Noterlik Hakkında Genel Bilgi
Noterler, kanunların emredici hükümlerine aykırı konularda işlem yapamayacakları gibi, görevleri dolayısıyla öğrendikleri sırları da kanunların emrettiği hâller dışında açıklayamazlar.
Noterlerin Görevleri
- Yapılması kanunla başka bir makam, merci veya şahsa verilmemiş olan her nevi hukuki işlemleri düzenlemek,
- Kanunlarda resmî olarak yapılmaları emredilen ve mercileri belirtilmemiş olan bütün hukuki işlemleri bu kanun hükümlerine göre yapmak,
- Gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi yapmak,
- Bu kanuna uygun olarak dışarıda yazılıp getirilen kâğıtların üzerindeki imza, mühür veya herhangi bir işareti veya tarihi onaylamak,
- Bu kanun hükümlerine göre yapılan işlemlerin dairede kalan asıl veya örneklerinden veya getirilen kâğıtlardan örnek çıkarıp vermek,
- Belgeleri bir dilden diğer dile veya bir yazıdan başka bir yazıya çevirmek,
- Protesto, ihbarname ve ihtarname göndermek,
- Kanunen tescili gereken işlemleri tescil etmek,
- Bu ve diğer kanunlarla verilmiş sair işleri yapmak şeklinde sıralanabilir. Tanık, tercüman ve bilirkişilerin noterlik işlemine katılamayacağı hâller, Noterlik Kanunu’nun 76. maddesinde belirtilmiştir. Düzenlemeye göre noterin yasaklı olduğu işlemler şunlardır:
- Kendisi bizzat ilgili ise veya bir ilgili onun vekili olarak hareket ediyorsa,
- Aralarında evlilik birliği kalmamış olsa bile ilgililerden birinin karı veya kocası ise
- İlgililerden biri ile aralarında sıhri dahi olsa hısımlık bulunması hâlinde, usul veya füru veya kan hısımlığında üçüncü, sıhri hısımlıkta ikinci derecede (bu dereceler dâhil), civar hısımlığı ya da evlat edinme ilişkisi varsa,
- İlgililerden biri noterin kâtip veya hizmetlisi ise
- İlgililerden biri, aralarında yukarıdan iki, üç ve dördüncü durumda yazılı ilişki bulunan bir şahsın vekili olarak hareket ediyorsa,
- Noterlik işlemi, kendi yararına veya aralarında yukarıdan iki, üç ve dördüncü durumda yazılı ilişki bulunan bir kimse yararına bir tasarrufu kapsıyorsa, noter bu işlemlere katılamaz.
Noterlik Harçları
Noterlik kamu görevi olmakla birlikte, noterlerin işlemlerini yürütürken almaları gerekli bazı harçlar bulunmaktadır. Bu harçlar, maktu veya nisbi nitelikte olabilir. Yapılacak işlemin özelliğine göre önceden kesin olarak belirlenmiş harca maktu harç, yapılacak işlemlerden değer veya ağırlık ölçüsüne göre oransal olarak belirlenen harca ise nisbi harç adı verilmektedir.
492 Sayılı Harçlar Kanunu’nda sadece noterlik harçları düzenlenmemiştir. Bunların yanında yargı harçları, tapu ve kadastro harçları, konsolosluk harçları, pasaport, ikamet tezkeresi, çalışma izni, çalışma izni muafiyeti harçları, vize ve Dışişleri Bakanlığı tasdik harçları, gemi ve liman harçları, trafik harçları gibi harçlar da bu Kanun’da yer almaktadır.
Noterlik İşlem Formülleri
Noter tarafından yapılan işlemler, Noterlik Kanunu’nda düzenleme (84. vd. m.), onaylama (90. vd. m.), örnek verme (94. vd. m.) ve diğer işlemler (100. vd. m.) olarak dörde ayrılmaktadır. Bu işlemler, Noterlik Kanunu’nun 200. maddesine göre noter odalarının ve Maliye Bakanlığının mütalaası alınarak, Türkiye Noterler Birliği Yönetim Kurulu tarafından hazırlanan ve Adalet Bakanlığınca onaylandıktan sonra Türkiye Noterler Birliğince bütün noterliklere dağıtılan formüllere göre yürütülür. Hazırlanan formüller, tasdik tarihinden itibaren 4 yıl süre ile geçerli olup bu sürenin sonunda, aynı süre ile yürürlükte kalması veya değiştirilmesi, Birlik Kongresinin süre bitiminden önceki son toplantısında kararlaştırılır.
Düzenleme İşlem Formülleri
Düzenleme şeklinde yapılması zorunlu işlemler, Noterlik Kanununun 89. maddesinde belirtilmiştir. Niteliği bakımından tapuda işlem yapılmasını gerektiren sözleşme ve vasiyetname, mülkiyeti muhafaza kaydı ile satış, gayrimenkul satış vaadi, vakıf senedi, evlat edinme ve tanıma gibi işlemler ile diğer kanunlarda öngörülen sair işlemlerin düzenleme şeklinde yapılması gerekmektedir. Hukuki işlemlerin noter tarafından düzenlenmesi, bir tutanak ile yapılır.
Onaylama İşlem Formülleri
Noter tarafından onaylama işlemi, hukuki işlemlerin altındaki imzanın onaylanması, imzayı atan şahsa ait olduğunun bir şerhle belgelendirilmesi şeklinde yapılır. İmzası onaylanan iş kâğıdının aslı, ilgilisine verilir ve imzalı bir örneği dairede saklanır. Onaylama, imzanın noter huzurunda atılması veya kendisine ait olduğunun ilgili tarafından kabul edilmesiyle gerçekleşir.
Örnek Verme İşlem Formülleri
Noterlik Kanunu’nun 94. maddesine göre noterler tarafından yapılan işlemlerin örnekleri, ancak ilgililerine, kanuni mümessil veya vekillerine ya da mirasçılarına verilir. Bu örnekler, masrafı verilmek suretiyle o yerdeki noter eliyle diğer bir şehirdeki noterlikten de getirtilebilir.
Diğer İşlem Formülleri
Noterler tarafından yapılan; düzenleme, onaylama ve örnek verme işlemlerinin dışında kalan işlemler, diğer işlemler olarak adlandırılıp Noterlik Kanunu’nun 100 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Söz gelimi tespit tutanağı düzenlenmesi, defter açılış onayı, emanet alma tutanağı, ödememe protestosu ve azilname gibi işlemler bu grupta değerlendirilmektedir.
Noterlik Kanunu’nun 198. maddesi hükmünce, bu Kanun’da öngörülen işlemler, elektronik ortamda güvenli elektronik imza kullanılarak da yapılabilir. Ancak, düzenleme şeklinde yapılması zorunlu tutulan işlemler ile irade beyanlarının alınmasına ilişkin işlemlerde güvenli elektronik imza kullanılabilmesi için ilgililerin noter huzurunda olmaları gerekir.